Eshtė ideologi i parė i Rilindjes Kombėtare Shqiptare, mendimtar i shquar, iluminist e veprimtarė i shkollės shqipe. Lindi nė Vithkuq tė Korēės mė 1767. Qė para vitit 1806 mėrgoj me familjen nė Moldavi (Kishinjev) tė Rumanisė.
Me 1821 mori pjesė nė kryengritjen e eteristėve kundėr Perandorisė Osmane si njė nga udhėheqėsit e saj, bashkė me shqiptarė tė kolonisė sė atjeshme.
Mė pas punoi si avokat nė Brailė dhe u lidh me rrethet e ilumisistėve ballkanas. Pėr tė kapėrcyer dasitė qė lidheshin me alfabetet e ndryshme qė pėrdoreshin pėr shkrimin e gjuhės shqipe, qė nė vitet 20 tė shekullit XIX ai nisi punėn pėr krijimin e njė alfabeti tė veēantė orgjinal tė shqipes me 33 shkronja.
Me ketė alfabet botoi mė 1844 tė parėn abetare tė shqipės Evetarin. Abetarja u prit me entuziazėm dhe u pėrhap nė krahinat jugore tė Shqiperisė. Pėr tė plotėsuar kėrkesat e ribotoi mė 1845 me titullin Fare i ri evėtar shqip, tė shoqėruar me njė E parathėnme pėr djemtė e rinj shqiptare.
Pėrgatiti gjithashtu njė gramatikė dhe libra e dorėshkrime tė tjera, qė nuk janė ruajtur.
Mė 1846 hartoi njė Qarkore (Enciklike) greqisht drejtuar bashkadhetarėve ortodokse nė Shqiperi.
Si iluminist, N. Veqilharxhi mendonte se mėsimi i shqipes dhe ngritja e kulturės mund ta vinin atdheun nė radhėt e vendeve tė qytetėruara, se pa ēlirim kulturor nuk mund tė arrihej as ēlirimi politik. Kishte besim te aftėsitė dhe virtytet e popullit tė vet dhe fshikulloj ata qė ishin vėnė nė shėrbim tė tė huajve.
N. Veqilharxhi e kuptoi rrezikun e madh tė shkollave tė huaja dhe punoi pėr njė shkollė shqipe laike me pėrmbjatje kombėtare dhe pėr tė gjithė fėmijėt e popullit.
U pėrpoq tė krijonte njė shoqėri kulturore dhe tė organizonte atdhetarėt e tjerė, prandaj e helmuan nė Stamboll rreth vitit 1846. Me veprėn e tij u bė shprehės i njė kthese me rėndėsi nė historinė e popullit shqiptar.
8/7/2007, 21:05